Pinus kwangtungensis

*Pinus kwangtungensis*
	; Okaz uprawiany, Morris Arboretum, USA
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	sosnowce
Rodzina	sosnowate
Rodzaj	sosna
Gatunek	P. kwangtungensis
	Nazwa systematyczna
	Pinus kwangtungensis Chun et Tsiang; Sunyatsenia. 7: 113. 1948
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pinus kwangtungensis Chun et Tsiang – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Występuje w Chinach i Wietnamie, na terenach górzystych. Możliwe, że okazy zebrane na wyspie Hajnan, reprezentują blisko spokrewnioną Pinus fenzeliana^[5], zaś kontynentalne populacje P. kwangtungensis sensu str., jako morfologicznie bliskie P. wangii, są czasem uznawane za jej podgatunek Pinus wangii subsp. kwangtungensis (Chun et Tsiang) Businsky.

Rozmieszczenie geograficzne

Pinus kwangtungensis występuje w Chinach na północy Guangdong, na południowym wschodzie regionu autonomicznego Kuangsi, na południu Kuejczou, w Hajnan oraz na południu prowincji Hunan. W Wietnamie naturalnie występuje w prowincji Hoà Bình i Cao Bằng.

Morfologia

Pokrój: Drzewo iglaste
Pień: Dorasta do 30 m wysokości, średnica pnia do 1,5 m. Kora brązowa, łuskowata.
Liście: Igły zabrane po 2–5 na krótkopędach, o długości 3,5–7 cm i średnicy 1–1,5 mm.
Szyszki: Szyszki żeńskie zazwyczaj pojedyncze, dojrzałe czerwono-brązowe, o rozmiarach 3–10(11) na 1,5–6,5 cm, nieznacznie żywiczne^[6]. Nasiona o długości 0,8–1,2 cm, opatrzone skrzydełkiem.

Igły i młode pędy
Szyszka

Gatunki podobne: Pinus wangii jest podobna, ale ma po 3 kanały żywiczne w liściach^[7], podczas gdy P. kwangtungensis po 2 lub 1.

Biologia i ekologia

Jedna wiązka przewodząca w liściu, 2 (lub 1) kanały żywiczne. Igły trójkątne w przekroju poprzecznym^[5].

Gatunek jednopienny. Pylenie w kwietniu i maju, nasiona dojrzewają w październiku następnego roku. Przez pierwsze 4-5 lat drzewo rośnie wolno^[8].

Występuje w górach, w Chinach na wysokościach 500–1600 m n.p.m., w Wietnamie na wysokościach 1300–1500 m. Tworzy lasy jednogatunkowe lub mieszane (z Fokienia hodginsii i gatunkami z rodzin Fagaceae i Lauraceae).

Systematyka i zmienność

Synonimy: Pinus wangii Hu et W. C. Cheng var. kwangtungensis (Chun et Tsiang) Silba.

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus^[9]:

podrodzaj Strobus
- sekcja Quinquefoliae
  - podsekcja Strobus
    - gatunek P. kwangtungensis

Część systematyków traktuje P. kwangtungensis jako synonim Pinus fenzeliana Hand.-Mazz. Obydwa taksony występują na podobnych siedliskach i mogą reprezentować jeden gatunek o dużej zmienności. P. fenzeliana ma dłuższe i węższe igły oraz większe szyszki i nasiona z niewielkim skrzydełkiem. P. kwangtungensis bywa także włączana do blisko spokrewnionej tajwańskiej sosny Pinus morrisonicola.

Wyróżniane są czasem dwie odmiany^[10]:

P. kwangtungensis var. kwangtungensis (syn. P. wangii Hu et W. C. Cheng var. kwangtungensis (Chun et Tsiang) Silba^[5]) – odmiana typowa, igły zazwyczaj po 5 na krótkopędzie, szyszki żeńskie o rozmiarach 5–9(17) na 3–7 cm. Porasta wzgórza i zbocza górskie na wysokości 700–1600 m n.p.m.
P. kwangtungensis var. varifolia Nan Li & Y. C. Zhong – igły zazwyczaj po 2 lub 3 (rzadko do 5) na krótkopędzie, szyszki o rozmiarach 3–4 na 1,5–2 cm. Występuje w górach wapiennych na wysokości ok. 500 m n.p.m.

Odmiana P. kwangtungensis var. varifolia bywa traktowana przez systematyków jako synonim gatunku^[8]. Autorzy nie wykluczają, że różnice morfologiczne wynikają z niekorzystnych warunków siedliskowych i słabszego wzrostu okazów^[11].

W próbie rewizji gatunków azjatyckich sosen z podsekcji Strobus, Businský zaproponował nowe ujęcie tych taksonów. Uznał, że P. kwangtungensis została opisana z heterogenicznego materiału, włączającego populację na wyspie Hajnan. Populację tę oddzielił i opisał jako nowy gatunek Pinus orthophylla Businský. Kontynentalne populacje P. kwangtungensis sensu str. rozpoznał jako morfologicznie bliskie P. wangii i uznał za jej podgatunek Pinus wangii subsp. kwangtungensis (Chun et Tsiang) Businsky. Odizolowana populacja w północnym Wietnamie, w pobliżu granicy z Laosem, zaliczana do P. kwangtungensis, opisana została przez niego jako nowy gatunek Pinus ereminata Businský^[6]. Te dwa nowe gatunki nie są szeroko rozpoznawane i najczęściej traktowane jako synonimy innych taksonów.

Zagrożenia i ochrona

Międzynarodowa organizacja IUCN traktuje ten gatunek jako synonim Pinus fenzeliana, któremu przyznała kategorię zagrożenia NT (near threatened), czyli o podwyższonym ryzyku wyginięcia, spośród gatunków niższego ryzyka. Głównym źródłem zagrożenia jest zanikanie naturalnych siedlisk^[4].

W Wietnamie gatunek ten uznany został za zagrożony (EN), w związku tym, że populacje są małe i odseparowane, siedliska ograniczone i trwa wycinka drzewostanów^[8]. Gatunek znalazł się w grupie I na liście rzadkiej i cennej flory i fauny wietnamskiej, co zabrania dalszej eksploatacji z naturalnych stanowisk. W Chinach gatunek uznano za narażony (VU).

Zastosowanie

W Wietnamie sosna ta jest lokalnie wycinana w celu pozyskiwania surowca drzewnego z przeznaczeniem na konstrukcje drewniane^[8].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b A.A. Farjon A.A., Pinus fenzeliana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2013-07-09] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Christopher J. Earle: Pinus kwangtungensis. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).
↑ ^a ^b R. Businský. A revision of the Asian Pinus subsection Strobus (Pinaceae). „Willdenowia”, s. 209-257, 2004. Berlin-Dahlem: BGBM. ISSN 0511-9618.
↑ Pinus wangii. Flora of China. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Luu Nguyen Duc To, Philip Ian Thomas: Cay La Kim Vietnam. Conifers of Vietnam. Darwin Initiative, 2004, s. 43-44. ISBN 1-872291-64-3. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).
↑ Christopher J. Earle: Pinus. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).
↑ Pinus kwangtungensis. „Flora of China”. Vol. 4, 1999. Wu Zhengyi, Peter H. Raven, Hong Deyuan (red.). Beijing: Science Press; St. Louis: Missouri Botanical Garden. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).
↑ Li Nan, Fu Li-kuo. Notes on Gymnosperms I. Taxonomic Treatments of Some Chinese Conifers. „NOVON”. 7(3), s. 261-264, 1997. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[christenhusz2011-3] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[iucn-4] A.A. Farjon A.A., Pinus fenzeliana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2013-07-09] (ang.).

[Gymn2-5] Christopher J. Earle: Pinus kwangtungensis. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).

[Businsky2004-6] R. Businský. A revision of the Asian Pinus subsection Strobus (Pinaceae). „Willdenowia”, s. 209-257, 2004. Berlin-Dahlem: BGBM. ISSN 0511-9618.

[eflora-7] Pinus wangii. Flora of China. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).

[Luu2004-8] Luu Nguyen Duc To, Philip Ian Thomas: Cay La Kim Vietnam. Conifers of Vietnam. Darwin Initiative, 2004, s. 43-44. ISBN 1-872291-64-3. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).

[Gymn-9] Christopher J. Earle: Pinus. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).

[WuRaven1999-10] Pinus kwangtungensis. „Flora of China”. Vol. 4, 1999. Wu Zhengyi, Peter H. Raven, Hong Deyuan (red.). Beijing: Science Press; St. Louis: Missouri Botanical Garden. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).

[Li1997-11] Li Nan, Fu Li-kuo. Notes on Gymnosperms I. Taxonomic Treatments of Some Chinese Conifers. „NOVON”. 7(3), s. 261-264, 1997. [dostęp 2009-07-23]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]